Mogłoby zdawać się, że wypoczynek należy się każdemu pracującemu – nie jest to jednak koniecznie prawdą. Zależy to więc od m.in. czynników takich jak rodzaj umowy zawartej między pracownikiem a przedsiębiorcą, czy nawet staż pracy. Zasad wpływających na ilość przysługujących dni urlopowych jest więcej i warto je poznać, aby nigdy nie zostać oszukanym.
Urlop wypoczynkowy w Polsce – kiedy zaczyna przysługiwać pracownikowi?
W dużym uproszczeniu pracownicy w Polsce mają prawo do urlopu wypoczynkowego po roku zatrudnienia. Uprawnienie to reguluje Kodeks pracy, który przewiduje, że osoby związane umową o pracę muszą zgromadzić co najmniej dwadzieścia dni urlopu rocznie. Na szczęście, np. na platformie GoWork Poznań, widać, że to ta forma umowy (a nie m.in. umowa-zlecenie) zaczyna dominować wśród dostępnych ofert zawodowych.
Pracownicy, którzy pracują dłużej, niż rok otrzymują zwiększony wymiar wolnych od pracy dni. Mogą oni zgromadzić do 26 dni urlopu rocznie (od 2023 roku, pod pewnymi warunkami, możliwe jest zwiększenie tej liczby aż do 35 dni).
Kiedy 35 dni urlopu rocznie?
10 stycznia 2023 roku polski rząd wydał zgodę na większą ilość dni urlopowych przysługujących pracownikom, dostosowując przy tym jednocześnie prawo w państwie do wymogów unijnych.
- Dodatkowe dni nie będą jednak dniami bezpośrednio związanymi z urlopem wypoczynkowym. Będą dotyczyć natomiast urlopów:
- opiekuńczych (5 dni);
- z tytułu siły wyższej (2 dni);
- rodzicielskich (2 dni).
Nie wszystkie są jednak płatne (w porównaniu do dni urlopu wypoczynkowego), a pracownicy będą zmuszeni zgłaszać odpowiednie wnioski, aby zostały im one przydzielone.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy – kiedy przysługuje pracownikowi?
Pracownik ma prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w momencie zakończenia zatrudnienia (rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy o pracę). Zazwyczaj ma to formę zryczałtowanej wypłaty, która jest obliczana na podstawie ilości zgromadzonych dni, które nie zostały wykorzystane przez zatrudnionego.
Co bardzo ważne, pracownik nie może ubiegać się o ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy wtedy, gdy umowa o pracę jest nadal aktualna. Podczas zatrudnienia dni są jedynie przenoszone na kolejny rok.
Pełny etat kontra pół etatu – czy wymiar zatrudnienia wpływa na ilość dni urlopowych przyznawanych w Polsce?
Wymiar zatrudnienia ma wpływ na ilość dni urlopowych. Zatrudnieni na pełny etat mają prawo do większej ilości dni urlopowych niż pracownicy zatrudnieni na część etatu.
Wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru zatrudnienia, co oznacza, że np. w przypadku osoby zatrudnionej na 1/4 etatu mowa o 7 dniach urlopowych.
Jedną z ciekawszych sytuacji związanych z urlopem osób zatrudnionych na etat 1/4 jest to, że mogą one być nieobecne w pracy łącznie przez 28 dni (przy 7 dniach urlopu wypoczynkowego). Dlaczego jest to możliwe? Powodem tego jest przepis prawny, który traktuje o tym, że urlop wypisuje się wyłącznie na dni, które dla pracownika są dniami pracy i kolejny dot. sposobu rozliczania jednego dnia urlopowego.
1 dzień urlopowy jest traktowany jako 8 godzin roboczych. Jeżeli więc pracownik pracuje np. 2 godziny dziennie przez 5 dni w tygodniu (od poniedziałku do piątku), to tygodniowo zużyje jedynie ponad 1 dzień urlopowy (10 godzin pracy).
Staż pracy wpływa na ilość dni urlopowych
- Tak, staż pracy wpływa na ilość dni urlopowych:
- Osobom zatrudnionym więcej niż 10 lat przysługuje 26 dni urlopu rocznie.
- Osobom zatrudnionym mniej niż 10 lat przysługuje 20 dni urlopu rocznie.
Do tego doliczyć można dodatkowe dni wolne, które przysługują pracownikom od 10 stycznia 2023 roku.
Dni urlopowe po studiach
Ukończenie studiów licencjackich powoduje, że pracownikowi do stażu pracy dopisuje się 8 lat. To oznacza, że wystarczy jedynie rzeczywiste przepracowanie 2 lat, aby uzyskać 26 dni urlopu rocznie.
Ilość dni urlopu na poszczególnych umowach
Urlop przysługuje wyłącznie osobom związanym z pracodawcą umową o pracę. Czy w takim razie osoby pracujące w ramach umowy o zlecenie nie mogą liczyć na żaden wypoczynek? Odpowiedź nie jest całkowicie jednoznaczna.
Umowa o pracę – ilość dni urlopowych
- Warunki pracowników związanych umową o pracę przedstawiają się następująco:
- 26 lub 20 dni urlopu (zależnie od stażu pracy, na który wpływa m.in. fakt ukończenia studiów licencjackich);
- ilość dni można przedłużyć do 35 (od 10 stycznia 2023 i nie wszystkie dni są wtedy płatne);
- ilość dni urlopowych jest ustalana proporcjonalnie do etatu.
Umowa-zlecenie – ilość dni urlopowych
Pracownikom związanym tego typu umową nie przysługuje żaden urlop wypoczynkowy. Dlatego, że podstawą dokumentu jest Kodeks Cywilny, a nie Kodeks Pracy.
Istnieje jednak szczególny przypadek, w którym pracownik może wnioskować o uznanie jego prawa do dni urlopowych. Wtedy, gdy umowa-zlecenie nosi znamiona umowy o pracę. Pracodawca, według przepisów prawnych, nie może zastępować dowolnie jednego rodzaju dokumentu drugim. Jeżeli pracownik zgłosi się do odpowiedniej instytucji, a sąd zostanie przekonany, że umowa-zlecenie jest formą umowy niewłaściwą do sposobu dotychczasowego zatrudnienia pracownika, wymusi on zmianę rodzaju umowy na przedsiębiorcy oraz zasądzi zaległe wynagrodzenie (np. ekwiwalent za zaległy urlop lub dodatek za pracę w godzinach nocnych).
Umowa o dzieło – ilość dni urlopowych
Umowa o dzieło nie przewiduje żadnych dni wypoczynkowych dla pracowników (podstawa to Kodeks Cywilny, a nie Kodeks Pracy).
Staż – ilość dni urlopowych
Stażystom przysługuje 2 dni urlopu na każde przepracowane 30 dni. W ostatnim miesiącu stażu 2 dni urlopu przysługują z góry, a wszystkie dotychczasowe można skumulować. Tym sposobem w ostatnim miesiącu 3-miesięcznego stażu zainteresowany może wziąć łącznie tydzień urlopu.
Czy urlop jest płatny?
Tak, urlop jest w 100% płatny. Pracownikowi przysługuje zapłata, którą dostałby, znajdując się w pracy. Jest to uwarunkowane przez przepisy znajdujące się w Kodeksie Pracy.Urlop bezpłatny
Urlop bezpłatny przysługuje wszystkim pracownikom związanym umową o pracę. Maksymalny czas trwania takiego urlopu nie jest nigdzie ustalony, ale może być sprecyzowany przez pracodawcę i zatrudnionego.
Gdy pracownik zna wszystkie swoje prawa, nie dochodzi wtedy do nadużyć ze strony pracodawcy. Warto więc być na bieżąco z wszystkimi zmianami w Kodeksie Pracy.